ANU BRHHAT

NUMBER OF UNIVERSES:

In the BIG THINK, Marcelo Gleiser, a professor of natural philosophy, physics, and astronomy at Dartmouth College and a Fellow of the American Physical Society, wrote a paper on March 8, 2021, about “When does an idea die? Plato and string theory clash with data”. He was discussing the issues raised by thinkers from Plato to Einstein with a passing reference to Buddha. Recently, this paper was posted in Quantum Physics Science Talk. This was my response.

One aspect, which is always over-looked is the ancient Indian science, which goes to remote antiquity and unfathomable history, which are still available in some ancient texts. According to those, the end of science is total knowledge of everything. In other words, science is a subset of total knowledge. Dharma means the essential characteristic of everything - perpetual natural laws - that is to be kept in mind, while dealing with everything. Hence, there is no conflict between Dharma and science. The “Enlightenment of the 17th and 18th centuries, the Age of Reason”, came only when the Europeans read those ancient Indian texts. One example is the branch called Linguistics. In late 19th century, Arthur A McDonald writes that, it came to existence when the book Vakyapadiyam was first translated into German, and then to English.

The vision of “timeless or unchangeable (Being), and the changeable and fluid (Becoming)”, goes as far back to the Vedas, where these are called Amrit and Mrityu. These also form a part of time evolution, which are from being to becoming to growth to transformation to transmutation to decay and dissolution with the cause to be recycled again. In Mahabhashya, Patanjali gives the example of the abstract form of a cow and the physical animal with all its variations and descriptions including “many shapes in our sensorial reality while serving their functionality and basic design”. Plato’s description of Form is only a part of that. The Form, called Pratima, is described in Vedas elaborately while dealing with Chhandas, which are the essence of all physical objects (Pratima Chhandah).

The string theory was conceptualized, based on a Vedic statement: Vayurvai tat sootram. Literally it means, Vayu is that string. But since they failed to understand the technical meaning of Vayu and followed the literal meaning only, they are yet searching for the string.

One example of the level of ancient Indian science can be seen in their description of the multiverse, an idea that states that our universe is one in a huge number of other universes; or for-or-against the final unification of the laws of physics. The Vedas talk of Ananta Koti Brahmanda – infinite universes. Some ancient texts (one by Maharshi Bharadwaja, my remote ancestor) elaborate on this.

The ancient mathematicians found that the galaxies (they treated galaxies as individual universes – Brahmanda, and no indefinite entity called universe) are spread out in bunches like the fig fruits in a fig tree. Vasishtha calls them like bee hives. Just like a fig tree has several branches, they counted 12 kendras Mukhas – central points – from which the branches are spread out.

These Kendras Mukhas are named as:

1. महापथ केन्द्रमुख ।

2. अव्यक्त केन्द्रमुख ।

3. कूर्मध्रुव केन्द्रमुख ।

4. वारुणी ध्रुव केन्द्रमुख ।

5. किरण केन्द्रमुख ।

6. ज्वालामुख केन्द्रमुख ।

7. वृष्णिचक्र केन्द्रमुख ।

8. वातस्तम्भ केन्द्रमुख ।

9. ग्रह केन्द्रमुख ।

10. शेष केन्द्रमुख ।

11. गज केन्द्रमुख ।

12. ध्रुव केन्द्रमुख ।

Then they counted the position of our galaxy called Sweta Varaha (literally meaning the white boar) from these centres. The numbers are astounding.

From one of the centres called Mahapatha Kendra Mukha, our galaxy’s number is 1606111. From Avyakta Kendra Mukha, it is 150 million. From Kurma Dhruva Kendra Mukha, the number is 500103100. From Varuni Dhruva Kendra Mukha, it is numbered as 108010132. Etc.

They give the diameter of our galaxy’s main disk (without spirals) as equivalent to 14,00,00,00,000 km. Narayana Sooktam gives the description of our galaxy.

ब्रह्माण्डों के संख्या ।

पुरी गोवर्द्धनपीठ के निश्चलानन्दने (जो अपने पदमर्यादा के अयोग्य है) ब्रह्माण्डों के संख्या गिनाते हुए कहा है कि गायत्रीमन्त्र के चौवीस अक्षर ब्रह्माण्डोंके संख्या बताते हैँ । उन्होने कहा कि प्रणवका साढेतीन मात्रा ही साढेतीन कोटी ब्रह्माण्डोंको दर्शाता है । अपने मत के पक्ष में उन्होने किसी शास्त्रका सन्दर्भ भी नहीँ दिया । वह वेद नहीँ जानते । अतः उनके भ्रामक मत का खण्डन कर यहाँ अथर्ववेदीय गोपथब्राह्मणम् तथा सूर्योपनिषद का शास्त्रीय मत संक्षेप में दिया जा रहा है ।

ॐ ब्रह्म ह वा इदमग्र आसीत्स्वयंभ्वेकं एव तदैक्षत महद्वै यक्षम् यदेकमेवास्मि हन्ताहं मदेव मन्मात्रं द्वितीयं देवं निर्मिमा इति तदभ्यश्राम्यदभ्यतपत्समतपत्तस्य श्रान्तस्य तप्तस्य सन्तप्तस्य ललाटे स्नेहो यदार्द्रं आजायत तेनानन्दत् तदब्रवीत् महद्वै यक्षं सुवेदं अविदामहमिति तद्यदब्रवीत्महद्वै यक्षं सुवेदमविदामहमिति तस्मात्सुवेदोऽभवत् तं वा एतं सुवेदं सन्तं स्वेद इत्याचक्षते परोक्षेण परोक्षप्रिया इव हि देवा भवन्ति प्रत्यक्षद्विषः ॥ गोपथब्राह्मणम् १.१.१ ॥

स भूयोऽश्राम्यद्भूयोऽतप्यद्भूय आत्मानं समतपत्तस्य श्रान्तस्य तप्तस्य सन्तप्तस्य सर्वेभ्यो रोमगर्तेभ्यः पृथक्स्वेदधाराः प्रास्यन्दन्त ताभिरनन्दत् तदब्रवीत् आभिर्वा अहमिदं सर्वं धारयिष्यामि यदिदं किं च आभिर्वा अहमिदं सर्वं जनयिष्यामि यदिदं किं च आभिर्वा अहमिदं सर्वं आप्स्यामि यदिदं किं चेति तद्यदब्रवीत् आभिर्वा अहमिदं सर्वं धारयिष्यामि यदिदं किं चेति तस्माद्धारा अभवन् तद्धाराणां धारात्वं यच्चासु ध्रियते तद्यदब्रवीत् आभिर्वा अहमिदं सर्वं जनयिष्यामि यदिदं किं चेति तस्माज्जाया अभवन् तज्जायानां जायात्वं यच्चासु पुरुषो जायते यच्च पुत्रः पुन्नाम नरकं अनेकशततारम् तस्मात्त्रातीति पुत्रस् तत्पुत्रस्य पुत्रत्वम् तद्यदब्रवीत् आभिर्वा अहमिदं सर्वं आप्स्यामि यदिदं किं चेति तस्मादापोऽभवन् तदपां अप्त्वम् आप्नोति वै स सर्वान्कामान्यान्कामयते ॥ १.१.२ ॥

सबसे प्रथम ब्रह्म ही था । उसने कामना किया कि मैं एक से बहुत हो जाउँ । कामना उसका विवृत शक्ति है । उसने श्राम (अभिमुखीकरणम्) किया । श्राम उसका व्यापक शक्ति है । उससे वह तमसावरण में ज्योति स्वरूप से व्याप्त हुआ । उसने तप (द्वन्दसहन) किया (श्राम से ताप उत्पन्न हुआ)। उससे उसका स्वेद धाराएँ निर्गत हुआ । वही आपः है । जो किसी सीमामर्यादामें रहता है, उसे आपः कहते हैँ । उसीसे सब जात हुए । स्पष्ट वृत्तिमान हुए । वही उसका चित् शक्ति है । चित् शक्तिका स्वरूप नित्यसत्ता है । सीमित होकर वह षड्भावविकारयुक्त होकर काल हुआ ।

आपः घनत्रयात्मक है । यह त्रय – आपोघन, रेतोघन, रसघन हैं । उनसे ही पृथ्वी, देह तथा जीवोंका सृष्टि होता है । अतः इस घनत्रय को सृष्टिबीज कहा जाता है । मनुने भी कहा है, आपएवससर्जादौतासुबीजमवासृजत् । यहाँ बीजका अर्थ आपोघन, रेतोघन, रसघन है (रेतोधा आसन्महिमान आसन्त्स्वधा अवस्तात्प्रयतिः परस्तात्॥५॥) । आपःशक्ति तथा उसमें निहित विद्युत् शक्तिके अपकर्षणसे दुधसे सर जैसे यह घनत्रय सृष्ट हुए । यह घनत्रय रेखा (धारा) त्रयात्मक हैँ । यह रेखात्रयात्मक धारा जलमें बुद्बुद् जैसा ब्रह्माण्डोंके निर्माण तथा विभिन्न स्थानपर उनका स्थितिमें कारण है ।

सोऽकामयत । बहुभ्यां प्रजायेयेति । स तपोऽतप्यत । स तपस्तप्त्वा । इदँ सर्वमसृजत । यदिदं किञ्च । तत्सृष्ट्वा । तदेवानुप्राविशत् । तदनुप्रविश्य । सच्च त्यच्चाभवत् । निरुक्तं चानिरुक्तं च । निलयनं चानिलयनं च । विज्ञानं चाविज्ञानं च । सत्यं चानृतं च । सत्यमभवत् । यदिदं किञ्च । तत्सत्यमित्याचक्षते ॥ तैत्तिरीयोपनिषदत्/ब्रह्मानन्दवल्ली ॥

तम आसीत्तमसा गूळ्हमग्रेऽप्रकेतं सलिलं सर्वमा इदम् – इस नासदीयसूक्तके अनुसार प्रथमे सर्वत्र तम ही था, जिससे सबकुछ आवरित था । ब्रह्मके विवृत-व्यापक-चित् शक्तित्रयके ज्योतिसे सबकुछ आभासित हुआ । विश्वनिर्माणमें इन्हीं ज्योति और तम दोनोंका उपयोग है । उनमें घनत्रयात्मक सृष्टिबीज प्रविष्ट हुआ । अतः उसे व्यापक शक्ति कहते है । वह विद्युत स्वरूप था तथा रेखा (धारा) क्रमसे प्रतिष्ठित हो गया । उनके सङ्घर्षणसे बाडवा नामक शक्तिका उत्पत्ति हुआ । उसीके तापसे दुधका सर जैसा आपः मे दशांश (पादोऽस्य विश्वभूतानि – १+२+३+४=१०) अण्ड बना । उसे ही बिग् बैंग कहते हैँ । उसी क्रम से अनेक कोटिब्रह्माण्डों का उत्पत्ति हुआ ।

उसमें व्यापक शक्ति का भाग एक तृतीयांश, विद्युत् शक्ति का भाग एक पञ्चमांश, तथा तम शक्ति का भाग एक दशमांश है । उसी कारण वैदिक मत से परिमाण्डल्य (in quarks) में अग्नि-सोम (proportion of positive and negative electric charges) का भाग क्रमशः द्वितृतीयांश से कुछ अल्प तथा एकतृतीयांश से कुछ अधिक है (are a little less than +2/3 and a little more than -1/3 respectively - तवाहमस्मि सख्ये न्योकाः ॥ ऋग्वेदः ५.४४.१ ५॥. I had written a paper on this separately.) ।

अव्यक्त पञ्जरमें नाना दिशाओंमें अगणित पथ हैँ । धाराक्रम से प्रतिष्ठित उन अनन्त पथोंमें एक पथका नाम कुण्डलिनी है । उसके मध्यमें एक रेखा जैसी पथ है । उसमें अनेक कोटि ब्रह्माण्ड वसे हुए हैँ । उनमेंसे एक श्वेतवराह कल्पके हमारे यह ब्रह्माण्ड है । ब्रह्माण्डों के परिगणनमें बटवृक्षके शाखाओं जैसै द्वादश केन्द्रमुख का गणना किया गया है । ब्रह्माण्डकल्प तथा बाल्मिकी गणितके अनुसार उनके नाम इसप्रकार है –

१. महापथ केन्द्रमुख ।

२. अव्यक्त केन्द्रमुख ।

३. कूर्मध्रुव केन्द्रमुख ।

४. वारुणी ध्रुव केन्द्रमुख ।

५. किरण केन्द्रमुख ।

६. ज्वालामुख केन्द्रमुख ।

७. वृष्णिचक्र केन्द्रमुख ।

८. वातस्तम्भ केन्द्रमुख ।

९. ग्रह केन्द्रमुख ।

१०. शेष केन्द्रमुख ।

११. गज केन्द्रमुख ।

१२. ध्रुव केन्द्रमुख ।